Fortepiany z duszą

W krakowskim fortepianie Cyfrowicza znaleziono złoty sygnet z powstania listopadowego. Dziś fortepian stoi w Ostromecku. Nie wszystkie miały tyle szczęścia - fortepiany znajdowano w stodołach, kurnikach jako grzędy dla kur, niektóre gniły pod wiatą lub zjadły je mole i kołatki. Wszystkiego o historii instrumentów muzycznych w Polsce będzie można dowiedzieć się na niezwykłej I Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej w Ostromecku, na którą zaprasza

Agata Mierzejewska*

 

 

W dniach 11-13 września 2017 r. w Pałacu Ostromecko odbędzie się I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna, wydarzenie niezwykle istotne dla środowisk związanych z kulturą muzyczną.

W siedzibie Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku spotka się 70. specjalistów z różnych dziedzin, których łączy tematyka instrumentów muzycznych. Będą to muzykolodzy, muzealnicy, konserwatorzy zabytków, rzeczoznawcy, stroiciele i budowniczowie fortepianów, lutnicy, historycy, kulturoznawcy, animatorzy kultury, a także muzycy. Podczas 3 dni odbędzie się aż 5 koncertów.

I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna

Do Ostromecka przyjadą instrumenty historyczne - francuski Pleyel z 1842 r., angielski Broadwood z 1846 r., kopia anonimowego klawesynu florenckiego z 1701 r., kopia wiedeńskiego fortepianu Waltera z 1795 r. (która 12 września będzie miała swoją premierę), a także współczesny koncertowy Steinway D-274. Usłyszeć i zobaczyć można będzie także wiekowe instrumenty smyczkowe, dęte oraz tradycyjne. Dostępna do zwiedzania będzie również wystawa fotografii „Fortepiany z przeszłością”.

Fragment wystawy fotograficznej „Fortepiany z przeszłością”

Idea Konferencji, którą jest uchwycenie współczesnego stanu wiedzy o instrumentach muzycznych w Polsce, zrodziła się podczas prac nad portalem www.instrumenty.pl, który jest największą cyfrową kolekcją instrumentów muzycznych w naszym kraju, stworzoną przez Instytut Muzyki i Tańca w 2014 r. Od tego czasu po Polsce podróżuje niewielki zespół instrumentologów, w skład którego wchodzą prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel, prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, Joanna Gul oraz fotograf Waldemar Kielichowski wraz z kurator projektu Agatą Mierzejewska. We współpracy z polskimi muzeami in situ wykonywana jest digitalizacja obiektów reprezentatywnych dla poszczególnych kolekcji i regionów, a zdjęcia i opisy instrumentów udostępniane są w internecie.

Siedząc wygodnie przed komputerem można zatem obejrzeć dokładnie np. całą bydgoską Kolekcję Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego (http://fortepian.instrumenty.edu.pl/pl/kolekcje/collections/collection/6), nota bene jedną z największych kolekcji fortepianów w Polsce, która składa się dziś z 60 cennych instrumentów klawiszowych, reprezentujących rozwój konstrukcji fortepianu w okresie jego dynamicznego rozwoju na przestrzeni XIX i początków XX wieku. W portalu prezentowanych jest w sumie ponad 3000 zdjęć instrumentów w większości niedostępnych na co dzień dla zwiedzających, a także nagrania multimedialne i przekrojowe teksty przybliżające tematykę instrumentologiczną.

fragment kolekcji zabytkowych fortepianów im. Andrzeja Szwlbego w Ostromecku, fot. Waldemar Kielichowski, www.fortepian.instrumenty.edu.pl

Na jesieni br. w portalu www.instrumenty.edu.pl zgromadzonych będzie blisko 700 instrumentów muzycznych z 11 polskich kolekcji muzealnych, a od niedawna także zbiorów prywatnych. Internetowa baza składa się z 3 kolekcji: „Polskie ludowe instrumenty muzyczne” (http://ludowe.instrumenty.edu.pl), „Fortepian w zbiorach polskich” (http://fortepian.instrumenty.edu.pl) oraz „Skrzypce w zbiorach polskich” (http://www.skrzypce.instrumenty.edu.pl). Z projektem związany jest także blog (http://blog.instrumenty.edu.pl), na którym niemal codziennie pojawiają się bieżące informacje o interesujących obiektach rozsianych na terenie naszego kraju, a także za granicą.

Polskie ludowe instrumementy muzyczne www.ludowe.instrumenty.edu.pl

Skrzypce w zbiorach polskich, www.skrzypce.instrumenty.edu.pl



Fortepian w zbiorach polskich www.fortepian.instrumenty.edu.pl

 

Wiele instrumentów ma ciekawą historię. Na przykład, wedle umowy, budowniczego najstarszego polskiego fortepianu z 1774 r., Ignacego Skurskiego, w ramach „kary umownej” można było aresztować, jeśli nie wyrobiłby się z budową instrumentu w zaledwie 3 tygodnie. Ostatni fortepian Fryderyka Chopina z 1848 r., który po śmierci kompozytora w Paryżu drogą morską przybył do Warszawy, II wojnę światową spędził na zamku Fischhorn pod Salzburgiem. Jeden z instrumentów z kolekcji Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina należał kiedyś do elektryzującego publiczność Franciszka Liszta. W krakowskim fortepianie Cyfrowicza, który stoi na ekspozycji w Ostromecku, znaleziono złoty sygnet z powstania listopadowego, z wygrawerowanym napisem „Wolność - 29 listopada 1830 roku”.

Instrumenty służyły z reguły więcej niż jednemu pokoleniu, niektóre przetrwały kilka stuleci, były świadkami zmieniających się epok, gustów (także muzycznych) i wielu historii. Nie wszystkie historie miały jednak szczęśliwe zakończenie - fortepiany znajdowano bowiem także w stodołach, wykorzystywane jako grzędy dla kur, niektóre gniły pod wiatą lub zjadły je mole i kołatki. Wiadomo, że kolekcję 60 skrzypiec swojego ojca, który był lutnikiem, Andrzej Panufnik podczas wojny próbował odzyskał z narażeniem życia w siedzibie gestapo.

Główka skrzypiec (Tieffenbrucker?), Honore Derazey, Mirecourt, Francja 1862, Kolekcja Instrumentów Lutniczych MKiDN w Związku Polskich Artystów Lutników, for. Agata Mierzejewska

 www.skrzypce.instrumenty.edu.pl

Instrumentologia jest dziś w Polsce dziedziną z różnych powodów nieco zaniedbaną - I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna na pewno przyczyni się do zmiany tej sytuacji. Ważna jest współpraca między placówkami, wymiana wiedzy, wzajemne projekty i wartościowe kontakty. Potrzebna jest interinstytucjonalna platforma dla wymiany wiedzy badaczy z różnych ośrodków. Pozornie proste pytania nastręczają bowiem wiele wątpliwości: czy przywracać dźwięk historycznym instrumentom jeśli wymaga to wymiany dużej powierzchni zabytkowej tkanki? grać na starych instrumentach czy budować ich kopie? jak często pozwalać studentom lutnictwa brać do ręki skrzypce starych mistrzów? jakie warunki powinny spełniać muzealne magazyny, w których przechowywane są instrumenty muzyczne? jakiej terminologii używać sporządzając karty katalogowe instrumentów? Pytania można mnożyć.

Konferencja poruszy tematykę instrumentów klawiszowych, lutnictwa, materiałoznawstwa, klasyfikacji i terminologii, etno- i archeomuzykologii, a także zagadnienia wykonawcze, związane zwłaszcza z wykonawstwem na instrumentach historycznych. Obok instrumentów „profesjonalnych” pojawią się także instrumenty ludowe, takie jak dudy i piszczałki.

Polskie ludowe instrumenty muzyczne, www.ludowe.instrumenty.edu.pl

Podsumowaniem każdego dnia Konferencji będzie koncert. Wystąpią znakomite artystki: klawesynistka Ewa Mrowca, pianistki Maria Gabryś, Yuko Kawai, Justyna Jażdżyk oraz Skład Niearchaiczny, sięgający do tradycji muzycznych Beskidu Żywieckiego.



Ewa Mrowca i kopia anonimowego klawesynu florenckiego z 1701 roku, koncert 11 września.

Maria Gabryś i fortepian Broadwooda z 1846 roku, koncert  12 września.



Yuko Kawai i fortepian Pleyela z 1842 roku, koncert 12 września

 

Skład Niearchaiczny, koncert 13 września.

Organizatorami Konferencji są:
Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy
Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Instytut Muzyki i Tańca
Stowarzyszenie Polskich Stroicieli Fortepianów
Radę Naukową tworzą:
Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel
Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, Kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Komitet organizacyjny:
Agata Mierzejewska, Kurator projektu instrumenty.edu.pl (IMIT)
Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Andrzej Gawroński, Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy

Program Konferencji, abstrakty referatów i biogramy uczestników na stronie:http://blog.instrumenty.edu.pl/2017/08/16/i-ogolnopolska-konferencja-instrumentologiczna-3/

*